مطالعه فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی ها در کانون لیشمانیوز جلدی دهستان قمرود استان قم، سال ۱۳۸۸

زمینه و هدف: لیشمانیوز جلدی روستایی یکی از بیماری های انگلی است که توسط پشه خاکی ها منتقل می شود و کانون های آن در نقاط مختلف کشور وجود دارد. در استان قم بیماری لیشمانیوز جلدی عمدتاً از بخش مرکزی شامل دهستان های حاجی آباد و قمرود گزارش شده است. آگاهی از وضعیت اکولوژیکی پشه خاکی ها از جمله فون یا ترکیب گونه ای و فعالیت فصلی پشه خاکی ها، نقش اساسی در کنترل بیماری لیشمانیوز جلدی دارد. این مطالعه به منظور بررسی فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی ها در کانون لیشمانیوز جلدی در منطقه قمرود صورت گرفت. روش بررسی: این مطالعه به صورت توصیفی- مقطعی بر روی پشه خاکی ها (ناقلین لیشمانیوزها) در طی سال 1388 در روستاهای انتخابی از دهستان قمرود واقع در بخش مرکزی استان قم انجام شد. در این پژوهش هر 15 روز یک بار اقدام به صید پشه خاکی از اماکن انسانی، حیوانی (داخلی) و خارجی (لانه جوندگان) با نصب 180 عدد تله چسپان در 3 روستای دهستان قمرود شد. پشه خاکی ها از اواخر فروردین تا اواخر آبان ماه سال 1388 جمع آوری و سپس با کلیدهای معتبر تعیین هویت شده و فون و فعالیت فصلی آنها بررسی گردید. یافته ها: در این مطالعه، 10252 عدد پشه خاکی شامل پنج گونه جنس فلبوتوموس، گونه های فلبوتوموس پاپاتاسی، فلبوتوموس سرژنتی، فلبوتوموس کوکازیکوس، فلبوتوموس الکساندری، فلبوتوموس صالحی و پنج گونه از جنس سرژانتومیا، گونه های سرژانتومیا سینتونی، سرژانتومیا دنتاتا، سرژانتومیا تئودوری، سرژانتومیا پاولووسکی و سرژانتومیا کلایدئی بررسی شدند. فلبوتوموس پاپاتاسی گونه غالب در اماکن داخلی و همراه با سرژانتومیا سینتونی؛ گونه های غالب در اماکن خارجی (لانه جوندگان) بودند. براساس نتایج این تحقیق، 1/86% از پشه های صیدشده در اماکن داخلی، فلبوتوموس پاپاتاسی بود، درحالی که 67/54% و 02/44% از کل پشه خاکی های صیدشده از اماکن خارجی را به ترتیب فلبوتوموس پاپاتاسی و سرژنتومیا سینتونی تشکیل می دادند. پشه خاکی ها در این منطقه 2 پیک فعالیت در اوایل خرداد و اواخر مردادماه داشتند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، فلبوتوموس پاپاتاسی گونه غالب منطقه بود که ناقل احتمالی لیشمانیوز جلدی در این منطقه گزارش شد. با این وجود، انجام مطالعات بیشتر به خصوص مطالعات مولکولی در این منطقه و تعیین ناقل قطعی توصیه می شود.